तेंडूची पाने

मूळ कसदार व सुपीक जमीन : दुनिया...
जमीनदार : अजबराव.

शेतमजूर / कुळवाडी खोडसाळ यांनी निढळाच्या घामाने सिंचून उगवलेले काँग्रेस गवत वाचकांना सप्रेम अर्पण :

स्वाद वेगळा आहे की वेगळीच मुनिया?
समजत नाही गुडदा की ही नळीच मुनिया?...

नियम खरोखर किती आगळे मुनियेचे ह्या!
कुणास ताडी, कुणास देते मळीच मुनिया!...

कधी वाटते, मुनिया इतकी वाइट नाही
देते भरताराला जेव्हा जुळीच मुनिया!...

अलगद पळ मी काढू पाहत होतो तेव्हा
बांधे भाळी माझ्या मुंडावळीच मुनिया...

सभोवतीचे काटे सारे टाळतोच मी
तरी टोचते थोडीशी, बाभळीच मुनिया...

कुणाला कधी दूर लोटले नाही आम्ही
गौर असो वा असो तशी सावळीच मुनिया...

कसा करू समझौता मी सांगा मुनियेशी?
देऊ पाहत आहे आज्ञावळीच मुनिया!...

आहे मुनिया 'खोडसाळ' आवडण्याजोगी
अर्धोन्मीलित असे जणू पाकळीच मुनिया...

आमची प्रेरणा धोंडोपंत यांची कविता हात तुझा हातात......
आणि केशवसुमार यांची मला कसा हा म्हणतो मेला....


भेट तुझ्या अंगातला सखे....झंपर दे मजला
पत्ता दे अन्‌ भ्रमणध्वनीचा....नंबर दे मजला

नकोस बांधू कुंपण कारा सभोवती माझ्या
फुरफुरणारा वारू मी, तू....अवसर दे मजला

भत्ता, बोनस आणिक बढती हाव असे यांची
बंगला, गाडी आणिक वरती....शोफर दे मजला

मनोरथाचे अश्व दौडु दे निलाजरे अजुनी
हात तुझा मुस्कटात सखये....नंतर दे मजला

कसे जमावे माझे परक्या गोऱ्या रंभांशी
माय मराठी जिची असे ती....सहचर दे मजला

किती राहिले सांग अजूनी फुगायचे येथे
प्रभो पुन्हा ती सिंहकटीसम.... कंबर दे मजला

दे ! दे ! सखये,हात तुझा या 'खोडसाळ' हाती
निदान चुंबनरूपी सखये....गाजर दे मजला

आमचे स्फूर्तिस्थान : अजब यांची सुंदर गझल वेळच नसतो...

मनीमागुती फिरण्यासाठी वेळच नसतो
'स्वप्ना'लाही बघण्य़ासाठी वेळच नसतो...

जयन्त येतो, श्रावण येतो, वाचून जातो
अभिप्राय खरवडण्यासाठी वेळच नसतो... :(

बघावयाला कोणी येवो परंतु तिजला
चहा न्‌ पोहे करण्यासाठी वेळच नसतो...

देणी असलेलेच भेटती लोक मला, पण
बघून त्यांना लपण्यासाठी वेळच नसतो...

खडे तसे मी 'त्यांना' बघुनी मारत असतो
नेम नीट पण धरण्यासाठी वेळच नसतो...

मरण्याआधी सखीस फोटो देउन गेलो
फ्रेम तिला तो करण्यासाठी वेळच नसतो !...

प्रिया चालली म्हाताऱ्या श्रीमंतामागे
'खोडसाळ' ह्या तरण्यासाठी वेळच नसतो...

आमचे परम-मित्र श्रीयुत धोंडोपंत यांच्या अखाडा या गझलेवरून प्रेरणा घेऊन आम्हीही लेखनाच्या अखाड्यात उतरून धूळपाटीवर चार-दोन ओळी खरडण्याचे औद्धत्य करीत आहोत.

बॉस मज बोले कडाडा
"रोज सबबी, रोज खाडा"

तो पहा मेमो मिळाला
नोकरी झाली अखाडा

इन्क्रिमेंट नाही मिळाली
बढतिचाही साफ राडा

कर्णकर्कश गीत माझे
सूरही थोडा भसाडा

ती उभी सौधात आहे
खोल की तूही कवाडा !

काय मी केले कळेना ?
लावला आहेस टाडा !

हासते माझ्यावरी ती
पाहुनी माझा खुराडा

खोडसाळा ही न कविता
फक्त शब्दांचा चुराडा

आम्हाला ऋतुगंध यांची कविता की गझल...? ही रचना आवडली. ( ती कविता आहे की गझल या विषयी मत देणे आम्ही सुज्ञपणे टाळत आहोत. झाकली मूठ सव्वा लाखाची!) त्यावरून सुचलेली एक रचना खाली देत आहोत. आमच्या 'कविते'ची मजल काही केल्या याहून पुढे जात नाही!


सखीच्या मुखी लागण्या वाव आहे
मिठी मारण्यालाच अटकाव आहे ...!

तुला काय सांगू मनी कोण माझी ?
वरण-भात तू, ती वडा-पाव आहे...!

तुझ्याशी सुरू, वाट संपे तुझ्याशी
मलैकाकडे ना मला वाव आहे ! : (

नको 'हाफ' मजला, नको 'फुल्ल' खंबा
पुणेरी तृषेला पुरे 'पाव' आहे

पुन्हा शोधण्याला चला काव्यसावज
पुढे आज कोरा नवा ताव आहे !

फुकाचे यमक जोडसी खोडसाळा
कवींच्यामध्ये ना तुझे नाव आहे

फुटत राहि ल्या आयुष्याच्या बिलोर काचा ही अप्रतिम गजल वाचून आमच्या अनंतात, आपलं, अंतरात, ढवळू लागलं. क्षीरसागरातून ढवळल्यावर रत्नं निघाली. आमच्या खोडसाळ अंतरातून मात्र....असो.


ओष्ठशलाका ओठांवरती फिरत राहिली
काल रात्रभर सखी प्रसाधन करत राहिली


तसूभरीही जरा सखीचे बूड न हलले
एकच जागी बसून नुसती चरत राहिली


पहा मातीचा गंध घेऊनी पाउस आला
फुटकी कौले अंगावरती गळत राहिली


उगाच घडली चूक अरण्यातली आपली
त्या भेटीने खाज अंगभर उठत राहिली


फुटत राहिली 'खोडसाळ' तुज छचोर वाचा
दिवस मास गझलांची शकले पडत राहिली..........

मूळ कविता : मृण्मयी यांची शृंगार


संपव आता उपास माझा, जेवायाला वाढ मला
खूप वडाला पूजपूजले, अता नको ते झाड मला
फुकट जेवसी, घोरत पडसी, उठून लागसी ढोसाया
उगा रिकामा पडून राहसी, दिवसा-रात्री नाड मला !
हात-तोंडाची पडे न गाठ, उत्कट व्हावी मिठी कशी ?
सोयरिकीचे तोडून बंधन , नवा लावू दे पाट मला
मनोमनी मी जरी वांछिते, नेई न कोणी हरून मला
नवऱ्याशी वादंग रोजचा, माहेराला धाड मला
हरेक जन्मी पुन्हा पुन्हा का होते अपुली भेट मढ्या ?
याही जन्मी हाच मिळाला, का नवरा मुर्दाड मला ?
कसे खोडसाळा समजावू, वरवरचा त्रागा आहे
रिझवाया मी आले तुज, समजोत कुणी बेचाड मला

आमची प्रेरणा - चक्रपाणि यांनी कोजागिरीच्या शुभमुहूर्तावर प्रकाशित केलेली औचित्यपूर्ण गझल/कविता पौर्णिमा.

लाजरी भासत जरी आहे समोरी पौर्णिमा
काय सांगू, ती खरी आहे टपोरी पौर्णिमा

चिंब हिरवळ, रात मखमल, प्रेममय वातावरण
मारते पण भाव नाकेली मुजोरी पौर्णिमा

साबणाचा वास तो घरभर पसरला, लाडके
तुंबलेली साफ कर ती त्वरित मोरी, पौर्णिमा !

राखरांगोळी तुझी मी आज करते राजसा
पाहसी शेजारची तू का छचोरी पौर्णिमा ?

बघ तिला, कोजागिरीला टॅन होऊ पाहते
राहते हल्ली जराशी पाठकोरी पौर्णिमा

आमची प्रेरणा - अजब यांची सुंदर गझल तसा नेहमी...

तसा नेहमी बासुंदी मी असायचो
तिच्या मुखी कारलेच हो‍उन बसायचो

उमेद होती बघण्याची जेव्हा तिजला
खिजगणतीतही तिच्या कधी मी नसायचो...

ओळख माझी कसे विसरले अताच हे?
उधार देउन किती जणांना फसायचो !

पाडत होतो कवने मी पूर्वीदेखील...
पण कवनांवर लेखन-कंबर कसायचो...

टवाळ होतो, नव्हतो लोचट इतका मी!
क्वचित-प्रसंगी खोडसाळही असायचो...

कैक सारे मिसळ खाया लागले
अन्‌ रुचिपालट कराया लागले

हा असंतुष्टांस अड्डा लाभला
रुष्टणारे चळवळाया लागले

वाजले स्वातंत्र्यडंके जालभर
दो दिसांनी शांत व्हाया लागले

बंदुका स्कंधी दुज्याच्या ठेवुनी
पारधी पारध कराया लागले

'प्रसव'पत्राची करोनी डिलिवरी
पोस्टमन कोणी ठराया लागले

'वीजवाटा' तद्न्य तो लावे छडा
नाव पोष्ट्या कोण घ्याया लागले !

बादरायण जोडुनी संबंध ते
'प्रसव'ण्या बंदी कराया लागले

जाहली ऐसी तिखट मग मिसळ की
वाचता ठसके बसाया लागले

Tor वा सायबरकफेच्या आडुनी
बाण शत्रुंवर पडाया लागले

हाय, एकाची इथे नावे किती
फसवणारेही फसाया लागले !

जाग सरपंचा कधी येईल का ?
लोक त्याला वापराया लागले

प्रेरणा : मिलिंद यांची गझल सल

बंदिस्त जाहल्याची सल काळजास आहे
झाला विवाह आता नरड्यास फास आहे

ओल्या अजून जखमा आहेत यौवनाच्या
अन्‌‍ याद चप्पलेची फुटल्या मुखास आहे

पाहून ज्या फुलाला झालो सख्याहरी मी
दुसऱ्या कुणा मिळावे हा दुर्विलास आहे

बंदिस्त फूल करुनी बरणीत ठेवले मी
गुलकंद त्यास करुनी मी घेत घास आहे

एका करांगुलीने जे खोडसाळ सांगे
शब्दांत सांगणे ते अश्लील खास आहे

आमचे प्रेरणास्थान : प्रदीप कुलकर्णी यांची सुंदर कविता ...एकटी मी !

मज कधी करशी सवाशीण...एकटी मी !
फार झाले फक्त भाषण...एकटी मी !

नाचसी केव्हा सख्या तू भोवताली
ऊठ अन्‌ बसशील तू माझ्याच ताली
भास हे सारेच रे पण...एकटी मी !

जो गडी येई, हवासा भासतो रे
एकटीला पाहतो अन्‌ हासतो रे
पाळते तरिहि मी श्रावण...एकटी मी !

काय माझी चूक...केला मी पिझा तर ?
आठ दिस तो रोज तुजला वाढला तर ?
काय हे रुसण्यास कारण ...एकटी मी !

काय माझा 'लूक' हल्ली आवडेना ?
'फिगर'ही माझी तुला का पाहवेना ?
सवतिचे नक्कीच जारण...एकटी मी !

एकटेपण खायला उठले मला जर
विनवुनी नाहीस तू आला सख्या तर
मी दुजा गाठीन साजण...एकटी मी !

रोज कांगावा तुझा मी पाहते रे
रोज तव लांडी-लबाडी पाहते रे
रोजचे आहेच भांडण...एकटी मी !

- खोडसाळ

(मोडतोडकाल : १२ सप्टेंबर २००७)

प्रेरणा : एका दिवसाचे स्वप्न

एक दिवस वरण व्हावे
तेलासोबत भातावर पसरावे

एक दिवस शेंग व्हावे
किती दिवस भोपळा राहावे

एक दिवस पवन व्हावे
अंत:पुरातून अदृश्य हिंडावे

एक दिवस वमन व्हावे
पोटदुखीतून मुक्त व्हावे

एक दिवस नारळ-खण व्हावे
सुवासिनीच्या पदरी पडावे

एक दिवस हे थांबवावे
कवींचे किती हे अंत पाहावे

एक दिवस प्रशासक व्हावे
खोडसाळाला गप्प करावे

प्रेरणास्रोताचा उगम : पानगळ

प्यावेसे वाटते सूप बोकडाच्रे
पाया-सूपा हवे खूर ते मिळेना
ताजे ताजे कसे रक्त-मांस होते
खाल्ल्यावाचून मज आज राहवेना
आधी नास्त्यातही मत्स्यरूप येई
आता स्वप्नातही मत्स्य आढळेना
झाली मदिरा जशी डोह मृगजळाचे
आहे डोळ्यापुढे, प्यावया मिळेना
मुर्गी अन्‌ चिकन ते वेगळे चवीला
नवखा समजा जया फरक आकळेना
अमुच्या या मैफिली फक्त खवैय्यांच्या
ज्यांच्या उदरातली आग शांतवेना
नाही या भावना, प्रेमचित्र नाही
आहे खाबूगिरी, सत्य हे लपेना
कवितेचा बाज अन्‌ साज ल्यायलेल्या
ओळी 'रुचिरा'तल्या, ज्याविना जमेना
तावांचा वायफळ 'खोडसाळ' वापर
असला लेखनकहर रोज वाचवेना

मिलिंद फणसे यांच्या अंतरी पेटलेला "वणवा" वाचला आणि आमच्या तथाकथित प्रतिभेनेही पेट घेतला. ("एव्हढी काय घाई झाली आहे लिहिण्याची? काहीतरी वाचता आणि बुडाखाली आग लागल्यासारखे करता!मी एखादं काम सांगितलं तर वेळ नसतो तुमच्याकडे. इथे मी मात्र मर,मर, मरत्येय..." इति सौ. पुढील 'सं'भाषण साऱ्यांना पाठ असल्यामुळे देत नाही.)

जोगवा लक्ष्मीकृपेचा मागतो आहे
सर्व धन घोड्यावरी मी लावतो आहे

रोज मागे वंदनेच्या लागतो आहे
एक डोळा शर्वरीवर ठेवतो आहे

होय, सर्वांशी जरी मी बोलतो हसुनी
खास कोणा एकटीला गाठतो आहे

तीच फुंकर घालते अन्‌ दीप मालवते
आणि वर म्हणते "कशाला पेटतो आहे?"

वाहते देवा फुले पत्नी दिवस-रात्री
अन्‌ उशी नवरा तिथे कवटाळतो आहे

व्यसन मटक्याचे मला आहे असे जडले
लागला नाही कधी पण लावतो आहे

हाय ते पार्ट्यांस जाणे संपले सारे
फक्त दुपट्यांच्या घड्या मी घालतो आहे

मार्ग कैसे वेगळे होतील दोघांचे?
पोटगीचा आकडा भंडावतो आहे!

कोरडे डोळे निरोपाच्या नको वेळी
चोरुनी ग्लिसरीन आधी घालतो आहे

कुकू शिन्दे यांनी मांडलेल्या किंचित एकतर्फी लग्नाआधी......नन्तर... ची दुसरी बाजू मांडण्याचा आमचा हा प्रयत्न. यच्चयावत्‍ पीडित नवऱ्यांना (व खिलाडू वृत्तीच्या बायकांना) आमची बाजू थोडीबहुत तरी पटेल याची आम्हास खात्री आहे.


लग्नाआधी रूप वेगळे,
नंतर दिसती रंग वेगळे...

आधी... लांब रेशमी केस मोकळे

जीव सखे मम ज्यात गुंतला।

नंतर...सखी म्हणे हा त्रास फार मज

करून येते बॉब कुंतला।

आधी...तू आल्याची वर्दी देई

तुझ्या अंगीचा गंध आगळा

नंतर... सेंट प्रियकरासाठीच होते

नवरा मासा लावण्या गळा।

आधी...तू बोलावे, मी ऐकावे,

अंगावरुनी पीस फिरावे।

नंतर...तू बोलावे, तू बोलावे

तू बोलावे, तू बोलावे।

आधी...साखरेविनाही चहास गोडी

तुझ्या हातची अन्‌ अधरांची

नंतर...अगोड चहाही परवडला पण

मिठास यावी कैसी गोडी?।

आधी...तंग तुझ्या त्या कपड्यामधुनी,

तारुण्य तुझे घे नजर खेचुनी।

नंतर...असे बाळसे तू धरले की

कपडे सारे गेले उसवुनी।

आधी...कोमल, हळवी प्रिया तू सुंदर

फुलासारखी जपण्याजोगी।

नंतर...किती जिवाचे कौतुक केलेस

एक असूनही भासे दोघी।

आधी...दमला असशील, थकला असशील

सख्या, पाय मी चुरुनी देते।

नंतर...पुरेत नखरे, स्वप्ने आवर

अस्तन्या दुमड, झाडलोट कर।

आधी...गृहिणी, सचिव मी, सखी एकांती

राजा माझा तूच खरोखर।

नंतर...सम्राज्ञी मी माझ्या घरची

गुलाम तू तर, माझा नोकर।

आमचे प्रेरणास्थान : प्रदीप कुलकर्णी यांची सुंदर गझल ...आता नको!

नको, डान्सचा बार आता नको
पुन्हा तोच झंकार आता नको

नका साथ नेऊ कुणीही मला
मजा ती मजेदार आता नको

हसू येत आहे अटीचे तुझ्या -
"मुलांचा मला भार आता नको!"

मला प्यार आहेत साऱ्याजणी
अशा दोन वा चार आता नको!

स्वत: मीच जेथे वळू व्हायचो
असा बैलबाजार आता नको!

गटारीस मजला असे वाटते
गळा कोरडा फार आता नको

नको डासविश्वातले हे जिणे...
नि हिंवताप आजार आता नको!

मुक्याचाच भारी मला सोस तो
तुझी त्यास तक्रार आता नको

तुझी वेळ होताच खाशील तू
अवेळी फलाहार आता नको!

तुझा बाप होकार देईल हे
खुळे स्वप्नसंभार आता नको!

गळेखाजव्यांनो कृपा ही करा!
गळ्यातून गंधार आता नको!

करी खोडसाळा विडंबन असे
कुणाचीच तक्रार आता नको!

"कसे जगावे...?" हे आम्हांस शिकवल्याबद्दल आम्ही प्रा. डॉ. संतोष कुलकर्णी, उदगीर, यांचे अत्यंत आभारी आहोत. त्यांच्या या ऋणातून काही अंशी तरी मुक्त होण्यासाठी आम्ही खालील ओळी प्राध्यापक डॉक्टर मजकुरांच्या चरणी सविनय अर्पण करीत आहोत.


'कसे लिहावे...?..' भान तिजकडे भटकत राही
लिहू कसे, ती समोर माझ्या मटकत राही

उभा जरी मी पहारेकरी दारावरती
क्षणाक्षणाला मुलगी खाली सटकत राही

पळून गेली कार्टी याचे दु:ख न मजला
हिला न नेले सोबत हे मज खटकत राही

पुसून माझी स्थावर-जंगम क्षेमखुशाली :(
जगास टवळी सांगत सत्ये भटकत राही

जवळ करी ती बंगला, गाडी, पैसा माझा
मलाच केवळ झुरळासम ती झटकत राही

आमची प्रेरणा : अजब यांची सुंदर गझल भान माझे...

हरवले आहे जरी 'हे' ध्यान माझे
चालले आहे तरी पण छान माझे!...

बोलला राहूल "मी मिस कॉल देतो"
ऐकण्या टवकारते मी कान माझे...

राहती खुर्च्या रिकाम्या नाटकाच्या
काळजी नाही, असे अनुदान माझे!...

चेहरा मी शक्य तितका रंगवावा
लपवण्या तारुण्य-पिटिका-रान माझे!...

जिंकली आहेच मी सौंदर्यस्पर्धा
घट्ट आहे जज्जशी संधान माझे!...

आरसा हसतोय पाहून ध्यान माझे
'खोडसाळा' तोकडे परिधान माझे

आमची प्रेरणा : राजगुडे यांची कविता मला प्यायला खूप आवडतं...


मला दमदार साहित्य लिहायला खूप आवडतं...

पण लिहिलेले कुणीतरी वाचायला पाहिजे...

आणि वाचून भरपूर प्रतिसाद द्यायला पाहिजे...

पण प्रतिसाद देण्यासाठी आधी वाचायला पाहिजे...

आणि त्यांनी वाचण्यासाठी मला नियमित उच्च प्रतीचे लिहायला पाहिजे..

आणि उच्च प्रतीचे लिहायचे तर कमी लिहायला पाहिजे...

मला दमदार साहित्य लिहायला खूप आवडतं... म्हणून कमी लिहायला पाहिजे...

आमच्या पाखरास उडण्याची प्रेरणा मिळाली अजबरावांच्या पक्षी कडून.

आज निराळी
सकाळ होती...
एक वेगळे
पाखरु येऊन
बसले होते
कट्ट्यावरती...

सगळी पोरं
जमली होती...
पाखरु त्यातच
रमले होते...

मला वाटले
पाखरास त्या
उडवून न्यावे...
याआधी की
त्या फडक्याने
मध्ये घुसावे...

चौपाटीची
वाट धरावी
चुकवून फादर...
खाऊ घालून
त्यास जरासे
जवळी घ्यावे...

पाखरु पण ते
अवली होते
भोळे नव्हते...
खाऊन - पिऊन
पसार झाले
बघता-बघता...

प्रमोद खराडे यांच्या गझलेने प्रेरीत होऊन सुचलेली आमची ही 'गझल'(शेवटी खोडसाळाची गझलकार होण्याची सुप्त इच्छा समोर आलीच!):

सासऱ्यासाठी असे हा धोतरा
सासुला देतो अळू मी खाजरा

भोवती माझ्या जरी साऱ्या जणी
जागता पण बायकोचा पाहरा

मारकीला कोण सांभाळेच ना
मी दिला गोठ्यात माझ्या आसरा

फक्त हे माझे जरी खाते असे
त्यावरी वीटो 'ति'चा असतो खरा!

दोस्तहो येऊ नका दारेपुढे
हा असे निवडुंग भलता बोचरा

मी न आहे तो, तुम्ही जो वाचता
खोडसाळाच्या पहा ना अंतरा

आमची प्रेरणा (हे वाचून एकता कपूरबाई आमच्यावर चोरीचा खटला तर नाही ना भरणार?) : अजबरावांची गझल कुठे म्हणालो

कुठे म्हणाले मला रांधणे आवडते?
खरे मला हॉटेलींग करणे आवडते...

नकोस सांगू मेनुतल्या किंमती मला
त्या तुझ्या चेहऱ्यात बघणे आवडते...

खिसा सैल तू सोडणार नाहीस कधी
म्हणूनच तुझे खिस कापणे आवडते...

तू असताना वडा-पाव मागवू कशी?
अरे कढी जर तुला भुरकणे आवडते...

'खोडसाळ' ही कसली आहे अजब गझल?
जिच्या फुग्याला तुला टोचणे आवडते...

जो वाकला, जो टेकला
नवरा असे तो चांगला

रुसवे तुझे, फुगवे तुझे
खर्चात टाके मामला

अष्टौप्रहर म्हणसी कशी
"कसला अवेळी चोचला!"

करता सुखाचे बेत मी
तो बाळ छद्मी हासला

"वा, वा" कधी केले कुणी?
जो तो मला कंटाळला!

पायात जो होता म्हणे
मोजा मला ना गावला

माझाच तो होता जरी
कुत्रा मला का चावला?

खरडेन मी ओळी पुन्हा
हा मोह मजला जाहला

झालो कधी नि'वृत्त' पण
हसतील ना सारे मला?

का खोडसाळाला तुम्ही
वाळीत आहे टाकला?


मूळ जमीन : दाखला
जमिनीचे मूळ मालक : जयन्ता५२
आमच्या आधीचे कुळवाडी : केशवसुमार (पाहा चावला)

प्रेरणास्रोत : मिलिंद फणसे यांनी आणलेला वीट

रुदनभरल्या शायरीला मागणीचा पेच येथे
अन् विडंबन चाळण्याला होत रस्सीखेच येथे

रोजचा छळवाद यांच्या रोजच्या भडिमार गझला
वाचताना लागते मज नेहमीची ठेच येथे

मी कधीचा बेवड्यासम सोम-प्याले पीत आहे
का तरीही वारुणीचे डोह भरलेलेच येथे?

यत्न मी आजन्म केला माणसांशी बोलण्याचा
ते कधी बोलू न शकले, ते सुद्धा नवरेच येथे

मयसभा ही अप्सरांची, काय त्यांचे रूप सांगू
चेहरे एकाहुनी ते एकसे दिलखेच येथे

शेर तो घेऊन आला हे तुझ्या आहे भल्याचे
त्यातले काव्यांश पुरते 'खोडसाळा' ठेच येथे

आमची प्रेरणा - पुलस्ति यांची गझल कळेना

मुलांना कसे वाढवावे कळेना
कशाने तयां झोडपावे कळेना

ज़नाना पहा सर्व बुरख्यात आहे
सख्यांना कसे ओळखावे कळेना

नको माहिती ही, नको अज्ञ सल्ले
कुणाला कधी गप्प व्हावे कळेना

किती टिप्पणे अन्‌ किती तज्ञ हल्ले
कुणाला कसे तोंड द्यावे कळेना

विजेवीण उत्सव करू साजरा हा
कपातीस का त्या डरावे कळेना

विचारी उमा,"सांग ना चंद्रमौळी
तुला वश कसे मी करावे कळेना"

बरी जीन्स्‌ अंगी, बरी की बिकीनी
कसे शेवटी मॉड व्हावे - कळेना

पुन्हा आणले शेर तू खोडसाळा
किती वाचकांना छळावे कळेना ?

आमचे प्रेरणास्थान - संपदा यांचे चांदणे

सिगरेट फुंकली मी, हुक्क्यास ओढले मी
धूरास आज साऱ्या छातीत कोंडले मी

भांडण कसे करावे अन्‌ वाद मी स्वत:शी?
नाते अता पतीशी म्हणुनीच जोडले मी

वैराग्य झूल घाली अनुराग सांड लुब्रा
संसार-जोखडाला त्यालाच जोडले मी

खाऊन घट्ट झाली यांची तुमान जेव्हा
शिंप्याकडून काही टाक्यांस सोडले मी

येईल राजपुत्र, जपली उरात स्वप्ने
आलास तू कपाळी, भाग्यास खोडले मी

लिहिलेस तू कवाफ़ी ते खोडसाळ होते
भिंतीवरी शिराला वाचून फोडले मी

संतोष कुलकर्णी यांच्या लोक.. या गझलेने प्रेरित

पाहायाला आले लोक
या नाचा हो बाले लोक

का बैलांचे लागे लोण..?
..चाराखाऊ झाले लोक

प्रत्येकाला आली धार
..बहुधा थोडी प्याले लोक

जेव्हा तेव्हा डोके, हाय
माझे खात निघाले लोक

ज्याला त्याला होई भास
झालो पैसेवाले लोक

घेवुनिया झोपेचे सोंग
शृंगारात बुडाले लोग

..बुंदी की हा मोतीचूर..?
दात पाडण्या आले लोक...

नार ती कुठे गावत नाही
का मिठीत सामावत नाही?

दोष आरसा शोधत असतो...!
रूप त्यास मी दावत नाही

शब्दकोष मी शोधत बसतो
यमक सहज ते गावत नाही

जवळ बोलवे ती नजरेने
मी उगाच नादावत नाही

थंड येथले बियर किती हे...!
अन्य बारचे यावत नाही...!

दूध पाजता गणरायाला
सोंड त्यास तो लावत नाही...?

संतोष कुलकर्णी यांच्या फार मी कुठे... वर आधारित

सर्व आदरतात हल्ली बायकांना
कायद्याचा हात हल्ली बायकांना

सहज केसांच्या बटा कापून येती
बॉब आवडतात हल्ली बायकांना

राक्षसांची गरज नाही कलियुगाला
पुरुष घाबरतात हल्ली बायकांना

पाह्ती दिड्‍.मूढ सारे उपवधू नर
कोण आवडतात हल्ली बायकांना

पाहिजे नोकर नि कूली त्यांस; नवरे
धार्जिणे नसतात हल्ली बायकांना

भेट होते रूज़-पावडर-काजळाशी
चेहरे नसतात हल्ली बायकांना

देवही, भृंगा, तुझ्या-माझ्याप्रमाणे
चोरुनी बघतात हल्ली बायकांना

येतसे वाचून तव ओळी द्वयर्थी
'खोडसाळा', वात हल्ली बायकांना

आमची प्रेरणास्थाने - मिलिंद फणसे यांची जेहत्ते कालाचे ठायी आणि माफीचा साक्षीदार यांची काय द्यावा भात हल्ली जावयांना

आमची प्रेरणा - कुमार जावडेकर यांची गझल पोचुनी दारी तुझ्या

खोकुनी मागे तुझ्यावर मरत जायचे
मी घसे आता किती खाकरत जायचे?

रेखतो चित्रे जरा चावट सभोवती
त्यात रंग अनंग आपण भरत जायचे

किर्र काळोखात बुडता दशदिशा अम्ही
रातकीड्यांसम कुठे किरकिरत जायचे?

शूर्पणखेसम असे विद्रूप झाल्यावर
मी कशी वासूगिरी ती करत जायचे?

करत पत्नीच्या दिशेने वाटचाल, पण
हसत-खेळत का,तिला डाफरत जायचे!

वाचलेले शेष सारे विसरले तरी
खोडसाळाचे पकवणे स्मरत जायचे

आमचे प्रेरणास्थान - सुवर्णमयी यांची गझल निराधार

बायकांचे सरकार येथे
त्रस्त सारे भर्तार येथे

आवरावे 'ह्यां'ना कसे मी?
जाहले मी बेजार येथे

ही घडी नाही उत्सवाची...
चुकुन झाले गर्भार येथे

झोपला मंद कसा अवेळी?
जात वाया अंधार येथे

खुणवणाऱ्यांची रांग मोठी
छेडणारे चिक्कार येथे

सूर्य असता फिरतीवरी मम
काजवे आधार येथे!

"ये आये, मला पन्नास रुपये दे!"
"कशापायी र मुडद्या? माझं श्राद्ध घाल्तुय्स का काय?"
"तसं नव्हं, म्हातारे. गावच्या थेटरामंदी आपल्या दादांचा नवा विंग्रजी शिणुमा लागलाय."
"आत्ता! खूळ लागलं की काय म्हनायचं तुला? दादा आनी विंग्रजी शिणुमा! सकाळी सकाळी ढोसून आलेला दिसतोयस, मेल्या.का कालचीच उतरली न्हाय अजून?"
"उगाच काहीतरी बोलू नगं, म्हातारे. ही प्येपरातली जाहिरात बघ आनी मग बोल. जवा तवा आपलं पिणं काढत असते."




दादा कोंडके सहर्ष सादर करीत आहेत मराठीतील पहिला ग्रामीण इंग्रजी चित्रपट
धा इंची खोड

पात्रं :
राबर्ट लंगडा
सोपी नव्हं
झाय्क सान्त्या
बिषप रिंगारिंगारोझेझ्‍
इनिस्पेक्टर पाश
शिटलास पांडू, आणि इतर

तवा मंडळी, बघायला इसरू नका दादांचा ग्रामीण इंग्रजी धमाल इनोदी मर्डर शिणुमा "धा इंची खोड"



"घे र माज्या लेकरा हे शंभर रुपये. येक तिकीट माझ्यासाठीबी काड! आरं, य़ाडल्त्स शिणुमा हाये त्यो. तुला येकट्याला आत सोडनार न्हायीत.आन्‍ मी सांगेन तवा शिणुमामंदी डोळं मिटून घेतले न्हाईस तर फोडून काढीन, मुडद्या! बघावं तवा त्या गोऱ्या म्याडमांची चित्रं चोरून बघत अस्तोस, मला ठाव नाय, व्हय?"

आमची प्रेरणा - अनुवहिनींचे प्रेमकाव्य जीव माझा अंतरी या

जाणते मज राहिला आकारसा नाही
आज का न्याहाळला मी आरसा नाही?

का मला नाकारले टवळ्या मनीसाठी
(एकपत्नी राहण्याचा वारसा नाही)

पेग छोटासा पुरेसे मद्य आहे का?
पेग पटियालाविना ओला घसा नाही

ते किती आले नि गेले पाहण्या मजला
रे तुझ्यासम एकही भंगारसा नाही

'खोडसाळा' म्यावऽऽऽऽ आता रोजचे आहे
आमचा बोका अता बेवारसा नाही

आमची प्रेरणा - जाऊ द्या हो, हल्ली प्रेरणास्रोताचा नामोल्लेख केला की (शाब्दिक) दगडफेक होवू लागते. आमची 'निर्विष थट्टा' सेन्सॉरच्या कचाट्यात सापडते व अनुमतीच्या प्रतीक्षे ला "Waiting For Godot" चे रूप येऊ लागते. त्याला आपापसात ही स्थान मिळत नाही. तेव्हा तूर्तास या पंक्तिंना आपण 'स्वतंत्र रचना' म्हणूया. सुज्ञास अधिक सांगणे नलगे.


दुमडुन बसलो
लिहिण्या बाही
आजही...

पुढल्या ओळी
सुचल्या नाही
आजही...

गझल अपूरी
पडून राही
आजही...

कविता त्याची
बनवुन पाही
आजही...

रतीब माझा
सुरूच राही
आजही...

अनंत ढवळे यांची "इतके धुळकट रस्ते इथले" ही गज़ल व त्यावर त्यांचा धोंडोपंतांबरोबर रंगलेला प्रतिसाद-रूपी कलगी-तुरा वाचण्याचे सौभाग्य आम्हास आजच प्राप्त झाले. म्हटलं आपणही जरा ती जमीन वापरून बघावी.

इतके तापट लेखक इथले
देवच जाणे काय बिनसले

बोट ठेवता उणिवांवरती
कविराजांचे पारे चढले

अर्थरिकामे, निव्वळ वारा
शब्द ढवळुनी काव्य प्रसवले

विकार जडतो आहे आता
(नको तिथे हे पाय घसरले)

उठता उठता विझल्या ज्वाळा
वैतागुन तू डोळे मिटले

गझल न कळली 'खोडसाळ' तुज
मक्त्याचे तुज अर्थ न कळले

कविवर्य सुरेश भट यांची सुरेश वाडकर यांनी गायलेली गझल "तोरण" सर्वश्रुत आहे. ज्यांनी ती ऐकली नसेल वा ज्यांना ती पुन्हा ऐकायची असेल त्यांनी खालील प्लेयरच्या ।> बटणावर टिचकी मारावी.

Get this widget | Share | Track details

या सुंदर तोरणावर आमच्या खोडसाळ मेंदूने घातलेले विरजण असे :

आता नहायाचे असे माझे किती क्षण राहिले ?
लावावयाचे तेव्हढे अंगास साबण राहिले

येथे ठगायाचे असे माझे किती जण राहिले ?
थांबावयाचे येथ मज काही न कारण राहिले

चुंबावयाला चंद्रमा बाहूत घे ही तारका
माझे तरी माझ्यावरी कोठे नियंत्रण राहिले ?

ते लोक अरसिक, आंधळे टाळून मज गेले पुढे
मी मात्र चोरून पाहते - मागे किती जण राहिले

कवटाळण्या बघती मला दाही दिशांचे टोणगे
सारेच प्रेमाचे जुने लावीत लांबण राहिले

थोबाड माझे जर मुळी नाही बघायासारखे
पतिदेव का तव मजवरी होऊन लिंपण राहिले ?

"हो अष्टपुत्रा" बोलली लग्नात सारी माणसे
ठेवून त्यांचा मान का ना सांग गाभण राहिले ?

धर 'खोडसाळा' धीर तू, पळुनी कुठे मी चालले ?
लावावयाचे तेव्हढे अद्याप विरजण राहिले

प्रदीप कुलकर्णी यांची एकटाच मी! ही गझल वाचली आणि आम्ही उत्स्फूर्तपणे म्हणालो

नाही उगीच येत वास...बेवडाच मी!
गुत्ताच मम असे निवास...बेवडाच मी!

संपे न एकट्यास हौद दारुचा जरी
माझा पुन्हा पुन्हा प्रयास...बेवडाच मी!

माझी कुठेतरी असेल बाटली इथे...
शोधा, जरा करा तपास...बेवडाच मी!

माझ्या घशात पावशेर रोज उतरते
ना परवडे मला शिवास...बेवडाच मी!

दारूस आठवीत पेंगपेंगतो असा...
घेऊन झोपतो उशास...बेवडाच मी!

होतो नशेत मी परी न एकटा कधी -
पडलेत दोस्त आसपास...बेवडाच मी!

येऊ नका कुणी सुधारण्यासही मला...
घेऊ नका उगीच त्रास...बेवडाच मी!

नाही मला कुणीच 'कोरडा' सवंगडी
'घेण्यात' सोबती झकास...बेवडाच मी!

नाही कुणास 'खोडसाळ' मी विचारले ?
देशील काय एक ग्लास...बेवडाच मी!

आमची प्रेरणा - प्रदीप कुलकर्णी यांची गझल नाते.

वाटे उकडल्यासारखे
घामात भिजल्यासारखे

ओठांवरी मिसरूडही
आले ढकलल्यासारखे

दाढी मिशा काटे जणू
आहेत खुपल्यासारखे

सोडून नको गाणे जरी
वाटे चिरकल्यासारखे

बघणे तुझे माझ्याकडे
सावज गवसल्यासारखे

का वाटते सरणावरी
लाकूड असल्यासारखे

आयुष्य झोंबू लागले
मजला पटवल्यासारखे

बोन्सायच्या झाडापरी
वाटे खुरटल्यासारखे

देहावरी वसने जणू
लक्तर उसवल्यासारखे

नित चूळ भरसी का अशी
दाती अडकल्यासारखे ?

घेतेस माझे नाव तू
कडुनिंब प्याल्यासारखे

मी तेच ते बोलू किती
रेकॉर्ड अडल्यासारखे

लाली कपोली, ओठही
रंगात बुडल्यासारखे

माझे-तुझे नाते जणू
सवती बनवल्यासारखे

का 'खोडसाळा' काव्य हे
वाटे उबवल्यासारखे ?

आजच ज्योती बालिगा-राव यांची नितांत सुंदर गझल कधी कधी वाचनात आली आणि आम्ही खडबडून जागे झालो ("झोपेत होता तेच बरं होतं" असं कोण म्हणाला? त्याला ताबडतोब तोफेच्या तोंडी देण्यात यावे.) आणि लिहू लागलो.('कधी कधी' आम्हीही लिहितो म्हटलं). ज्योतीताईंची गझल वाचून सुचलेल्या ओळी अशा :

कारणाशिवाय मी बोलते कधी कधी
नेहमीच बोलते, ऐकते कधी कधी

घोळक्यात शोधते मी मुलींत त्यास अन्
समजुनी लसूण मी ठेचते कधी कधी

टाळुनी मला सख्या चालला कुणाकडे?
चोर तव मनातला पकडते कधी कधी

मानते पती तुला, (पाडव्यास देवही )
अन तुलाच दासही मानते कधी कधी

कोणत्या न अंगणी फूल वेचलेस तू?
रोज हे बरे नव्हे, शोभते कधी कधी

एकटेपणातही स्पर्श आठवे तुला
अन मिठीतही तुला बोचते कधी कधी

जागते अजूनही बाळ आपले मध्ये
रात्र आपुली अशी संपते कधी कधी

खिजवते कधी कधी, रिझवते कधी कधी
'खोडसाळ' खोड तव काढते कधी कधी

गणीत काय, मी करीनही इजा बिजा
मदत करा कुणीतरी, सुटेच ना त्रिजा

जमायचे न एक मज स्वत:स रोखणे
म्हणून सॅंडली मला करायच्या इजा

किती किती चळून मी बघायचो तिला
करील काय ती कधीतरी मुलाहिजा ?

जिथेतिथे सुसज्ज स्वागतास वधुपिते
टपून बैसतात हेरण्यास सावजा

किती स्वत:च माळशील हार अन् फुले ?
थकु नकोस, काम हे अम्हास देत जा

कसे सुरेख वाटतात गोड चेहरे
करीत गुदगुल्या हळूच विद्ध काळजा

अशी, सखे, तृषार्त ना सरो पुरी निशा
"न मेघ वर्षणार, 'खोडसाळ', जा, निजा!"

आमचे स्फूर्तिस्थान - चित्तरंजन भट यांची गझल मुलाहिजा

खरडल्या दो-चार ओळी आजही
भाजली काव्यात्म पोळी आजही

मी कधीचा "तख्लिया" म्हणतोय पण
घेरुनी आहेत दासी आजही

कोणत्या जन्मातला अनुबंध हा
बाटली आहे उशाशी आजही

आजही दिसतात स्वप्नी अप्सरा
स्वप्न मुंगेरी बघे ती आजही

जन्मला होता कवी केंव्हातरी
सांडतो आहेच शाई आजही

काफ़ियांची तीच संततधार अन
तीच ती "वा वा" जनांची आजही

'खोडसाळा' काळजी कसली तुला ?
खूप तुकबंदीस तेजी आजही

आमची प्रेरणा - अनंत ढवळे यांची गझल-आजही

मूर्ख होतो किती मागताना तुला
सोसले मी किती नांदताना तुला

दुष्ट आकाश फसवून गेले मला
काय मी पाहिले पाहताना तुला ?

धावणे संपले, जाहलो कैद मी
गाळल्या मी किती माळताना तुला

शब्द ते पार आटून गेले तुझे
आज मी पाहिले कुंथताना तुला

रूप हे कोणते, कोणता रंग हा
लोक किंचाळती पाहताना तुला

हे कवाफ़ी जुने अन रदाफ़ी जुन्या
जाल कंटाळले ऐकताना तुला

ते कवी कंपले,'खोडसाळा', पहा
होत ढवळाढवळ वाचताना तुला...

मूळ रचना - अनंत ढवळे यांची गझल

मनाची आग कैसी शांतवावी ?
तिला ना, हाय, अभिलाषा कळावी!?

फरक ना आमच्यामध्ये जरासा
जुळ्या भावांत पत्नी गोंधळावी

मनाचे श्लोक ना आर्या न भारुड
कशी आम्हास ही कविता कळावी ?

न पहिली दार उघडे ना दुजीही
कुठे ही रात्र आता घालवावी ?

शहर परके, न कोणी ओळखीचे
कुणाची लाज आता बाळगावी ?

नसे संवेदना तुज 'खोडसाळा'
अशी ढवळाढवळ का तू करावी ?

आमचे प्रेरणास्थान - अनंत ढवळे यांची गझल "मनाची आग"

सोनालीताई जोशी यांनी बेधकपणे म्हटले "धीट माझी प्रीत होती" आणि आम्हास आमच्या प्रीतीबद्दल ('प्रीती'इथे सर्वनाम आहे, विशेषनाम नाही याची वाचकमित्रांनी व खासकरून मैत्रिणींनी कृपया नोंद घ्यावी.) इतके दिवस मूग गिळून बसल्याची अत्यंत लाज वाटू लागली. तेव्हा सोनालीताईंपासून स्फूर्ती घेऊन आम्ही आज आमच्या प्रीतीचा कबुलीजबाब वाचकांसमोर ठेवीत आहोत.

खात होती, पीत होती
झिंगुनी नाचीत होती

कापणे अलगद गळा ही
कुंतलांची रीत होती

ढोंग होते सोवळ्याचे
(स्पर्शुनी खिजवीत होती)

पाहुनी ना पाहिले मज!
(छेड ती चिंतीत होती)

सोस होता पुरुरव्याचा
अप्सरा मस्तीत होती

हे कुठे होते विडंबन?
'खोडसाळी' प्रीत होती

इतकेच उभे असताना काट्यावर कळले होते
डायटने केली सुटका, वजनाने छळले होते

ही चरबी खादाडाने सहजीच जमवली नाही
दररोज बटाट्यांना मी भातात मिसळले होते

मधुमेह असे जडलेला, बी.पी.ही अंमळ चढले
पाहून बिले डॉक्टरची अवसानच गळले होते

'ही' उठली, धावत सुटली, परतून लाजुनी वदली
"ओळखा पहाटे, सखया, मज का मळमळले होते"

दुष्काळ इथे पुजलेला संसाराच्या पाचविला
नितनेमाने दर साली पण मीलन फळले होते

ही खबर ऐकुनी वदल्या चाळीच्या आया-बाया
या वीजकपातीपायी म्हातारे चळले होते

मी कॉलर ताठ करोनी असतो कट्ट्यावर हल्ली
बाकी ज्येष्ठांच्या कंठी मफलर आवळले होते

जमीन : कविवर्य सुरेश भट यांची नितांतसुंदर गझल ' आकाश उजळले होते'

केवळ कविता न पाडतो

त्यांचा मुडदा असतो पाडलेला

त्या पाडण्याच्या वेदना सांगण्यासाठी

रंगही त्यावर असतो फासलेला....

-:खोडकर खोडसाळराव (खवीस)

प्रेरणा : तुझ्यासाठी

प्रदीप निफाडकरांच्या "माझे घराणे" ने प्रेरित होऊन माझे(ही)घराणे तुमच्यासमोर ठेवावेसे वाटले.


दूर तू जातेस का ऐकून गाणे ?
सहन मी केले तुझे भुक्कड उखाणे

राहिली आजन्म ती येथे कुमारी
भेटले सारे तिला माझ्याप्रमाणे

गान माझे ऐकुनी हा कर्ण फाटे
सप्तकाच्या पार जाते मम तराणे

टाकतो नि:श्वास मी कोणावरीही
भेटणारी वाटते पत्नीप्रमाणे

टाकले जेव्हा तिने हे नाव माझे
वाटले गावास मी साखरफुटाणे

मी भटांचा शिष्य आहे, काय सांगू !
अनुकरण संपेल केव्हा, देव जाणे

मिलिंद फणसे यांची गझल वाचून आम्हालाही एखादी गझल लिहावी असे वाटू लागले. कोणीसे म्हटले आहेच - "केल्याने होत आहे रे..."

दूध नाही, पाव नाही
आज नास्ता, राव, नाही

हार घेते, डूल नाही
हो, तशी तिज हाव नाही

हासते पाहून मजला
हा तिचा तर डाव नाही ?

विरह का भोगू सखीचा ?
मज दुजी का ठाव नाही ?

तागडी काव्यास कुठली ?
(हसवण्याला भाव नाही ?!)

तू कवी होशील कैसा ?
काव्य शब्दस्राव नाही

कर विडंबन 'खोडसाळा'
काव्य अपुले गाव नाही

श्रीयुत मिलिंद फणसे यांची विराणी वाचून 'तिने' एक उत्तर लिहून त्यांच्यापर्यंत पोहोचवण्यासाठी आमच्या हाती दिलं. ते आम्ही खाली देत आहोत. मिलिंदरावांनी ( आणि आपण सर्वांनी) अवश्य वाचावे.

मुळीच नाही पटायचे मज तुझे बहाणे, तुझी कहाणी
सुधार, मेल्या, स्वत:स, मजला उगाच समजू नको अडाणी

अजून सुजलाय चेहरा अन् अजून जातोय तोल थोडा
अजून डोळ्यांत तारवटल्या दिसे नशा कालच्याचवाणी

म्हणायला सोडलीस मागे कुमारिकेंशी अफेर सारी
फळून सटव्या खुशाल गाती बरी तुझ्या प्रीतिचीच गाणी

सख्या कधीच्या निघून गेल्या बसून मेण्यात सासरी त्या
डरू नको तू, तुझे कराया उरेल पत्नी जुनी-पुराणी

विषाद याचा नसे मला की नकार आले अनेक मजला
उरेल आजन्म दु:ख हे की मला उजवले अशा ठिकाणी

नसेल हातात एक पैसा, नसेल ती सुंदरी इराणी
असेल विरहात सोबतीला, शिरावरी व्याज ते पठाणी

रचून असल्या टुकार कविता छळे जरी 'खोडसाळ' त्यांना
कुणी न त्याची करीत "वा, वा", कुणी न देतात 'चायपाणी'

जगण्याचा मी हक्क निभावत असतो असे म्हणत अजब ह्यांनी आम्हास कमालीचे निभावित, आपलं, प्रभावित, केलं. ज्ञानेश्वर माऊलींनी म्हटलेच आहे :

ह्यास माऊलींची अनुज्ञा मानून, अजबरावांप्रमाणे सुंदर गझला लिहिता येत नसूनही आम्ही लिहिण्याचे औद्धत्य करीत आहोत.

अजब यांची मनात माझ्या ही गझल आम्हास खूप आवडली. त्यांच्यापासून प्रेरणा घेऊन आम्हीही लिहिते झालो.

मनात माझ्या काही आता तगमग नाही
दीक्षित झाली नेने, आता धकधक नाही

रस्त्यावरती कसा पसरला सन्नाटा हा ?
कुणी न छेडी, कशी मुलांची शुकशुक नाही ?

प्रेम तुझ्यावर आहे माझे केव्हापासुन
तुझ्या मुखी पण कायम असते "नग, नग, नाही"

चेंडुफळीतुन कमविन म्हणतो पैसा थोडा
जाहिरातींची सोसत आता दगदग नाही

शून्यवीर ते ठरले राहुल, सचिन नि धोणी
'खोडसाळ' हा संघामध्ये का मग नाही ?

आज सहज जालभ्रमण करत असताना माझा StumbleUpon Toolbar (मराठीवर असीम प्रेम असूनही ह्यास आयुधफळी म्हणणं जीवावर येतं. क्षमस्व.) मला 10 Mistakes that Will KILL a Forum ह्या पानावर घेऊन गेला. मराठी संकेतस्थळांच्या चवाठ्यावर सध्या हा विषय रंगलेला असताना मी नेमका तिथे पोचलो हा निव्वळ योगायोग समजावा की दैवी संकेत ? असो. तुम्ही त्या जालपृष्ठाला अवश्य भेट द्या. मुद्दा क्रमांक ५ कडे खास लक्ष द्या. वैधानिक इशारा - तो वाचून तुम्हाला एखाद्या विशिष्ट संकेतस्थळाची आठवण झाल्यास त्यास हा खोडसाळ जबाबदार नसून तो केवळ तुमच्या मनाचा खेळ समजावा. हो, एकदा कानफाट्या नाव पडलं की...

मुद्दे २, ३, व ४ वाचल्यानंतरही स्मृती चाळवल्यासारखी होईल. मला मात्र हे सर्व वाचल्यानंतर एका जुन्या म्हणीच्या स्थलकालातीत सत्यतेची प्रचीती आली - घरोघर मातीच्या चुली. आपले प्रिय प्रशासक काही एकटे नाहीत हे बघून बरं वाटलं. कारण त्यांच्यासारखे इतर प्रशासक आहेत याचा अर्थ आपल्यासारखे अनेक समदु:खी आहेत. And misery loves company.
याच जालपृष्ठावर मला Flame Warriors या संकेतस्थळाचा दुवा मिळाला. तिथे फोरमवर वावरणाऱ्या सदस्यांचं केलेलं व्यंगचित्रांसहित वर्गीकरण आणि त्यांच्या वैशिष्ट्यांचं मार्मिक विवेचन वाचून हसून हसून पुरेवाट झाली. पोटभर हसून झाल्यावर मन आपोआप त्या वर्गीकरणात मराठी संकेतस्थळांवरील नेहमीचे यशस्वी कलाकार बसवू लागलं. काय फिट्टं बसतात हो! तुम्हीही वाचा आणि हा खेळ खेळा. तुम्हालाही पटेल. हे वर्गीकरण निर्माण करणाऱ्या माईक रीडच्या निरीक्षणशक्तीला आणि विनोदबुद्धीला खोडसाळाचा सलाम.

संपदाताईंच्या रितेपणाने प्रेरित होऊन आम्हीही कळफलक जरासा बडवायचा ठरवला.काय करणार, अखेर "महाजनो येन गता: स: पंथ:" (संस्कृतातील चुकभूल द्या. घ्या.)


पुन्हा पुन्हा मला वळून पाहतोय ढापणा
नवीन आज पाखरास शोधतोय ढापणा

निशा-उषा जरी घरात येत-जात सारख्या
तरी प्रभा मिठीत, हाय, ओढतोय ढापणा

न आठवे कसा, कधी, कुठून पोचला घरी
घुसून वर कडी हळूच लावतोय ढापणा

लबाड रास खेळतोय, गोपिके जपून ग
इथे-तिथे हळूच बोट लावतोय ढापणा

करात माळ घेउनी लबाड 'खोडसाळ' तो
वरात माझिया घरीच आणतोय ढापणा

कुठल्याही प्रकारचे लेखन "अनुमतीच्या प्रतीक्षेत" पडून राहण्याची हल्ली इतकी सवय झाली आहे की हे शब्द वाचल्याशिवाय आपण लेखन केले आहे हेच मनाला पटत नाही. आपली लेखनकामाठी अपूर्ण असल्याचा भास होत राहातो. त्यामुळे होतं काय की इथे जालनिशीवर लिहिताना चुकल्या-चुकल्यासारखं वाटतं.

'ते' प्रशासक इथे येऊ शकत़ नाहीत. तेव्हा आम्ही पुन्हा आमच्या आवडत्या - एकलव्याच्या - भूमिकेत शिरलो. त्याने गुरू द्रोणाचार्यांची प्रतिमा समोर ठेवून धनुर्विद्येचा सराव केला. आम्ही मास्तरांच्या स्फूर्तीदायक शब्दांची प्रतिमा बनवून इथे डकवली आहे. आता आम्ही निश्चिंत, शांत मनाने लेखन करू.

आमची प्रेरणा - सोनालीवहिनींना झालेला भास.

मराठी गझल - एक अखंड मैफल हे एक नुकतचं सुरू झालेलं मराठी संकेतसथळ. नवीन असल्यामुळे व सृजनशीलतेला वाहिलेलं असल्यामुळे तेथील वातावरण मुक्त असेल अशी अनेकांप्रमाणे आम्हालाही आशा होती. तिथे विडंबनांना मज्जाव असला तरी आम्ही वाचक व प्रतिसाददाता म्हणून तिथे वावरू इच्छित होतो. परंतु मनोगताच्या प्रशासनाचे वारे इतक्या लवकर marathigazal.comच्या गुरुद्वयीस लागतील असे वाटले नव्हते. गझल कार्यशाळेस श्री.चित्तरंजन भट यांनी दिलेल्या या प्रतिसादास एका सदस्याने ("नावात काय आहे?" - Shakespeare ) दिलेल्या प्रतिसादात 'जी' च्या वापरास हिंदीकरण ठरवून त्यावर कडाडून हल्ला चढवला. चाललेल्या चर्चेच्या मूळ विषयाबद्दल त्यांच्या प्रतिसादात काही नव्हतं. त्यांचा हा प्रतिसाद प्रकाशित झाला होता व काल आम्ही तो वाचला. गंमत म्हणजे हिंदीकरणावर आक्षेप घेणाऱ्या या प्रतिसादात त्यांनी "निकटवर्तीय" ( हिंदी), "शेर" (उर्दू) व गैर(उर्दू)समज हे 'जी'प्रमाणेच मूळचे अमराठी पण आता मराठी शब्दकोषात व बोलीभाषेत पूर्णपणे स्वीकृत शब्द वापरले होते. जर 'जी' आक्षेपार्ह तर हे शब्दही आक्षेपार्हच व ते प्रतिसादातून गाळावे, पर्याय म्हणून 'आप्तेष्ट', 'द्विपदी' व 'चुकीचा समज' हे शब्द वापरावे असा त्यांना आम्ही प्रतिसाद दिला. आज पाहातो तर गुरुद्वयीने त्या सदस्यांचा प्रतिसाद व त्यास आम्ही दिलेले उत्तर दोन्ही गाळले आहेत व त्या जागी हे लिहिले आहे. आम्हाला प्रश्न पडतो तो असा की जोपर्यंत आम्ही प्रतिसाद दिला नव्हता तोपर्यंत त्या सदस्याचा "कार्यशाळेशी संबंधित नसलेला" प्रतिसाद कार्यशाळेच्या संचालक मंडळाला चालला. मात्र आम्ही खोडसाळपणे फुग्यास टाचणी लावल्याबरोबर दोन्ही काढून टाकण्यात आले. म्हणजे गुरुद्वयीस allergy आहे ती नक्की कसली ? प्रतिसाद कार्यशाळेशी संबंधित नसल्याची ? की अस्मादिकांची ? कोणी कोडे माझे उकलेल का?

आमचे प्रेरणास्थान : मिलिंद फणसे यांची गझल "झाले जुने नभाचे ते चंद्र, सूर्य, तारे" .

झाले जुने पतीचे ते पँट, शर्ट, सारे
बोहारणीस देते, चमचा नवा हवा रे

पत्नीस ड्रेस लागे, पल्लू शिरावरी अन्
मैत्रीण अल्पवस्त्रा चाले बरी तुला रे !

हा रँप की असे हा दुष्काळग्रस्त जिल्हा ?
अन्नान्न बायकांना मॉडेल करू नका रे

वाया अनेक गेले रांगेत तास माझे
पोटात या नळाच्या असतील थेंब का रे ?

घेतात लोक हल्ली खोकून श्वास येथे
धूरात प्राणवायू भेसळ करू नका रे

निर्धास्त व्हा गुरांनो, सरली उपासमारी
लालू न मुख्यमंत्री, चारा तुम्हीच खा रे

तू शीक खोडसाळा गंभीर काव्य करणे
करती टवाळकीचा आरोप वाचणारे

तेंडूची पानेच्या वाचकांना आम्ही मागील लेखात एखादी 'तरी' गझल घेऊन येण्याचे आश्वासन दिले होते. ते पूर्ण करताना आम्हास अत्यंत आनंद होत आहे. आम्ही श्री. प्रणव सदाशिव काळे यांच्या "कुठे म्हणालो परी असावी" या गझलेची पहिली ओळ उसनी घेऊन गझल रचण्याचा प्रयत्न केला आहे. गुरुद्वयीने इस्लाह करून या शिष्यावर अनुग्रह करावा ही नम्र विनंती.

कुठे म्हणालो परी असावी
कधीतरी पण घरी असावी

हवी कुणाला छचोर मैना ?
वरायला छोकरी असावी

तरुस घरदार मानणारी
अशी कुणी वानरी असावी

नको अवाढव्य बॅंड-बाजा
फुकायला बासरी असावी

नकोय काकूसमान पण ती
जरा तरी लाजरी असावी

नकोत लुगडी जुनेर सूती
कधी तरी भरजरी असावी

उसळ नको अन नको आमट्या :(
खमंग मुर्गी करी असावी

नको "वहाव्वा", "सुरेख", "उत्तम"
विडंबनं बोचरी असावी

विदीर्ण झालास 'खोडसाळा'
तिची जिव्हा कातरी असावी

मायबोलीवर गझल कार्यशाळेची यशस्वी मुहूर्तमेढ रोवल्यानंतर गझलवैभवाचा रुचकर प्रसाद समस्त महाजालीय मराठी काव्यरसिकांना वाटण्याकरता मराठी गझलेचे सद्यकालीन द्रोणाचार्य आणि कृपाचार्य यांनी मराठी गझल : एक अखंड मैफल! नावाचे गुरुकुल स्थापन केले आहे. त्यांच्या या नूतन उपक्रमास आमच्या हार्दिक शुभेच्छा. (तो उपक्रम नाही हो ! अर्थात त्यासही आमच्या शुभेच्छा आहेतच. पण तो स्वतंत्र लेखाचा विषय आहे.) या गुरुकुलात प्रवेश घेण्याची आमची खूप इच्छा होती परंतु गुरुद्वयीने "या संकेतस्थळावर विडंबने प्रकाशित केली जाणार नाहीत" असा नियमावलीतच सज्जड दम दिलेला असल्यामुळे आमच्या सर्व आशा-आकांक्षा धुळीस मिळाल्या.हा तर अगदी "प्रथमग्रासे मक्षिकापात" होता. मराठी गझलेच्या या अग्निहोत्रात ऋत्विजांनीच आम्हास प्रवेश नाकारल्याने आम्ही काही काळ अतिशय खिन्न झालो. मग आम्ही एकलव्यापासून स्फूर्ती घेऊन, गुरुंचे स्मरण करून इथे आमच्या या जालनिशीवर विद्याध्ययन करायचे ठरवले. 'तरही गझल' हा आदरणीय गुरुद्वयीचा अध्यापनाचा आवडीचा प्रकार असल्यामुळे आम्ही सध्या त्या अनुषंगाने अभ्यास करत आहोत. पण 'तरही' हा शब्द, का कुणास ठाऊक, आम्हास 'तर्र'ची आठवण करून देतो. [अवांतर : आमचे काही दुष्ट टीकाकार आमचे सारे लेखन तर्र अवस्थेतच केले जाते असे आमच्या अपरोक्ष बोलत असतात हे आमच्या कानी आले आहे. तुम्हा वाचकांच्याही जर हे कानी आले तर त्याकडे दुर्लक्ष करावे कारण हे टीकाकार दोन गटात मोडतात -
१) सदाशिव पेठी मनोवृत्तीचे सोवळे . यांना उत्तर दाग़ देहलवीने एकोणिसाव्या शतकातच दिलेले आहे :

२) तीर्थप्राशनाच्या शुभकार्याचे निमंत्रण न मिळालेले असूयाग्रस्त. (हे बहुसंख्य ! यांची ही पोटदुखी दूर करणे आमच्या खिशाला परवडणार नाही.) ] त्यामुळे आम्ही आमच्यापुरते 'तरही गझल' चे 'तरी गझल' असे मराठीकरण केले आहे. एखादी तरी गझल (तरी शब्दावर इथे श्लेष केलेला आहे हे चाणाक्ष वाचकांनी ओळखले असेलच ) रचून झाली की ती आम्ही या जालनिशीवर ताबडतोब सादर करू. वाचकांनी थोडी कळ काढावी. ( कोण रे तो सुटकेचा निश्वास सोडणारा ? )
वरील महाभारतीय रूपकांची यादी पुढे वाढवत आम्ही अशी प्रार्थना करतो की नव्या संकेतस्थळाच्या गुरुकुलातून लवकरच असे अनेक अर्जुन निर्माण होवो ज्यांना फक्त गझलरूपी पोपटाचा रदीफ़-काफ़ियारूपी डोळा दिसेल. हो, पण अशा अर्जुनांनी नंतर कुरुक्षेत्रावर द्रोण-कृपांनाच आव्हान दिले तर ? काळजी करू नका, त्या महाभारताचा आँखों देखा हाल तुमच्यापर्यंत पोचवायला हा खोडसाळ संजय तिथे असेलच. तेव्हा पाहात, आपलं, वाचत राहा तेंडूची पाने.

पुलस्तींच्या गझलेने आमच्या अगदी वर्मावर बोट ठेवलं. त्यामुळे होणाऱ्या वेदना कमी करण्यासाठी आम्ही नेहमीप्रमाणे लेखणी हातात धरली.


पान आहे, कात आहे, भरवणारी नार आहे
हा चुना तळव्यावरी, हा तीनशेचा बार आहे

शिंग कोणी फुंकले की गाय लागे हंबराया
शिंग हे होते जयाचे तो तिचा का यार आहे ?

व्यर्थ ते ठरले महात्मे चोर जे होऊन गेले
हा वसा आहे कुणाचा, हा कसा व्यभिचार आहे ?

बडवते घरच्या धुण्यासम, घालते पत्नी धपाटा
मी रमावे मग इथे का? स्टेपनी तय्यार आहे!

जाहले पोटात का तव 'खोडसाळा' 'काव्य'जंतू ?
नित्य शब्दांचा तुला हा जाहला अतिसार आहे !

चित्त ह्यांना आनंदाने गाताना ऐकून आमच्या आनंदसागरालाही उधाण आले. त्या लाटा जो गाळ^१ मागे सोडून गेल्या तो खाली देत आहे.

खावे-प्यावे, फुगून जावे आनंदाने^२
वात अनर्गल सरून जावे आनंदाने

मधुमेहाची व्हावी लागण रसिकजनांना
शब्द गोजिरे रचून जावे आनंदाने

जिथे जिथे जाशील तू, तुला खांब दिव्याचा
श्वानांनी का करून जावे आनंदाने ?

राजकारण्या, पैशाची का चिंता तुजला ?
निवडुन यावे, चरून जावे आनंदाने

बोळामधले सर्व चेहरे सुंदर आम्हा
शीळ घालता पटून जावे आनंदाने

तुझ्या करांचे चित्र, लाडके‌, रंगबिरंगी
गालावर उमटवून जावे आनंदाने

मिळालीच तर अशी मेहुणी मला मिळावी
पत्नीला विस्मरून जावे आनंदाने

तह-कलमांना रटून झालो पास परीक्षा
आता ते विस्मरून जावे आनंदाने

दोन जणींच्या भेटीसाठी यावे आणिक
तिसरीला मी वरून जावे आनंदाने

माळ घातली ,बंदी झालो, आता तुम्ही
'सावधान' कोकलून^३ जावे आनंदाने

-खोडसाळ

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
१. खोडसाळाचा सागर तो, त्यात गाळच असायचा, मोती नाही.
२. "आनंदाने" हा शब्द ह्या 'काव्या'तील कोणत्याही ओळीत लागू होत असो वा नसो, तो लागू करून घ्यावा.
३. "कोकलून" - (१) बोंबलून (२) कोक पिऊन (३) कोकेन सेवून (४) वाचकाच्या मर्जीनुसार अन्य कोणताही अर्थ लावून

काल, जागतिक महिला दिनी, माफीचा साक्षीदार यांची स्त्री म्हणजे आईची वत्सलता ही कविता वाचली आणि सद्‌गदित का काय म्हणतात ते झालो. कंठ दाटला, ऊर भरून आला - आणि लेखणी स्रवू लागली :

स्त्री म्हणजे आईचा पाठीत धपाटा
स्त्री म्हणजे लेकीचा खरेदी-सपाटा

स्त्री म्हणजे धरणीकंपाची भीषणता
स्त्री म्हणजे सरितेतील भोवऱ्याची निर्दयता

स्त्री म्हणजे वेलीची झाडाला वापरण्याची चतुरता
स्त्री म्हणजे कुसुमाची मतलबी मोहकता

स्त्री म्हणजे छायेचे तासागणिक बदलणे
स्त्री म्हणजे जायेचे तासन्‌तास बडबडणे

स्त्री म्हणजे लक्ष्मीची चंचलता
स्त्री म्हणजे पुरुषाची निर्धनता

स्त्री म्हणजे अश्रुंची बळजोरी
स्त्री म्हणजे पुरुषांची कमजोरी !!

आमच्या मनोगतावर सध्या 'ऋतू' भलताच बहरात आहे. वैभव जोशींनी दिलेली ओळ "ऋतू येत होते, ऋतू जात होते" घेऊन तऱ्ही* गझल रचण्यासाठी सारे रथी, महारथी सरसावले आहेत. वानगीदाखल जयन्ता५२ ह्यांच्या काव्यप्रतिभेच्या वेलीस आलेले हे सुंदर फुल पहा - "ऋतू येत होते ऋतू जात होते-५". ह्या साहित्यिक वसंत ऋतूत आमच्या खोडसाळ बांडगुळ लेखणीसही किंचित बहर आल्यास नवल नाही. जयन्तरावांपासून स्फूर्ती घेऊन आमच्या काही ओळी सादर करीत आहोत.


ऋतू येत होते, ऋतू जात होते
नवे लग्न आता जुने होत होते

जुनी तीच पत्नी, जुने ते पतीही
नवे वाद हल्ली हजारात होते

कधी थांबले ना बरसणे तिचे ते
पितर का तिचे पाणी-खात्यात होते?

तशी ती तिची ओढणी द्वाड आहे
जरा वात येता खुली बात होते !

पिसारा इथे मी कितीही फुलवला
न लांडोर येते न बरसात होते

न होकार आला तरी दु:ख नाही
नवे पाखरू दृष्टिकक्षात होते


(* - अवांतर - मराठीत ह्यास 'तरीही' गझल म्हणावे काय? आणि इंग्रजीत "me too" गझल?)

कारकून ह्यांना पडलेला पेच काल आमच्या काही चिंताक्रान्त गझलकार मित्रांनी आमच्या निदर्शनास आणला. बिचाऱ्यांच्या तोंडाचे पाणी पळाले होते. कारकून म्हणतात :

शराब कबाब शेरात नको
प्रतिसादीही पेचात नको

त्यांचे हे म्हणणे मान्य केलास ९९% शायरांना आपले दुकान कायमचे बंद करावे लागेल ह्याचा विचार लेखक मजकुरांनी केला आहे काय? त्यांच्यापुढे तमाम गझलकारांची कैफ़ियत मांडून आम्ही त्यांना आपल्या भूमिकेचा पुनर्विचार करण्याची नम्र विनंती करीत आहोत. खालील शब्द जरी आमचे असले तरी भावना तमाम शायरवृंदाच्या आहेत.

गझलेत शराब, कबाब नको ?
उद्या म्हणाल शबाब नको !

देई अर्थ जी जगण्याला
तीच नेमकी बाब नको ?!

गझलेला ऋग्वेदाचा
पीतांबरी हिज़ाब नको

लक्ष्यार्थाशी दोस्ती कर
अभिधेचाच रुबाब नको

'खोडसाळ' व्हा दोस्तांनो
उगा सोवळी आब नको

'अजब' ह्यांची गझल खूप सोसले आयुष्याचे बंधन मी वाचून सुचलेल्या काही ओळी :

खूप सोसले हे लग्नाचे बंधन मी
करीन म्हणतो दुज्या फुलांवर गुंजन मी

तिला पाहण्या तिच्या घरी गेलो जेव्हा
फक्त पाहिले तिचे बाह्य अवगुंठन मी

सहानुभूती तिच्या गोड चेहऱ्यास अन
कुरूप आहे म्हणून केवळ दुर्जन मी?

कुणा न ठावे वहाण लागे मला कुठे
उगाच का करतो आहे आक्रंदन मी?

तिच्या ठिकाणी बघतो स्वप्नी टंच नट्या
कधी बिपाशा, कधी रवीना टंडन मी

पित्त अताशा होते मजला कधी कधी
मळमळ करतो व्यक्त कुठेही पटकन मी

पाणावू व्यर्थ 'खोडसाळा' नको नयन
आवरली कायमची माझी भुणभुण मी

मायबोली ह्या अग्रगण्य मराठी संकेतस्थळावर गझलवैभव श्रीयुत वैभव जोशी ह्यांनी मायबोली गज़ल कार्यशाळा -1 आयोजित केली आहे. हे शुभकार्य हाती घेतल्याबद्दल त्यांचे हार्दिक अभिनंदन. त्यांच्या या योजनेमुळे अनेक तरुण मराठी गझलेकडे आकृष्ट होतील, त्यांना मराठी गझल लेखन-वाचनाची गोडी लागेल, ताज्या दमाचे गझलकार मराठी सारस्वतास लाभतील ह्याविषयी आम्हांस तीळमात्र शंका नाही. त्यामुळे आम्ही अत्यंत आनंदात आहोत. अर्थात हे एकच कारण नाही हे मान्य करायलाच हवं. वैभव ह्यांनी लावलेल्या ह्या रोपट्यास एकदा गझलरूपी फळं येऊ लागली की आमचा कच्च्या मालाच्या तुटवड्याचा प्रश्न कायमचा निकालात निघेल हा स्वार्थी विचार मनात डोकावत नाही असं कसं म्हणू? कालच आम्ही आणि आमचे परममित्र केशवसुमार मनोगतवर घटत चाललेल्या गझलसंख्येविषयी चर्चा करीत होतो व ह्यामुळे होणाऱ्या आमच्या कुचंबणेचं दु:ख एक-एक पेग नेस्कॊफीत बुडवीत होतो (सूर्य अस्ताला गेला नसल्यामुळे आम्हाला दुधाची तहान ताकावर भागवावी लागली! सुज्ञांस अधिक सांगणे न लगे.)आम्हास खात्री आहे की विडंबनाचे मनोगतावरील भीष्माचार्य माफीचा साक्षीदार हेही आमच्याशी सहमत असतील.

मायबोलीसारख्या संकेतस्थळावरील सुविद्य, सुसंस्कृत, साक्षेपी, प्रतिभावंत सदस्यांच्या मध्ये अस्मादिकांसारखा टपोरी लेखकु अजिबात शोभणार नाही ह्याची आम्हास पुरेपूर जाण असल्यामुळे तीव्र इच्छा असूनही आम्ही उपरोल्लेखित कार्यशाळेत भाग घेण्यापासून स्वत:ला रोखले आहे. ऋतू येत होते, ऋतू जात होते अशी पहिली ओळ गझलवैभवांनी कार्यशाळेत सहभाग घेणाऱ्यांसाठी दिलेली आहे. भाग घेत नसलो तरी त्यावरून आम्हास सुचलेल्या काही द्विपदी इथे देण्याचा मोह मात्र टाळवत नाही. आमच्या ह्या ब्लॊगझोपडीला चुकून कधी जर वैभवांचे पदकमल लागले तर त्यांनी इस्ला(दुरुस्ती) जरूर करावी ही नम्र विनंती.

ऋतू येत होते, ऋतू जात होते
निजे दुष्ट तो, मी ऋतुस्नात होते

सुगंधाळता मी तया होय पडसे
विवाहित जरी मी, अनाघ्रात होते

घरी बायको अन् सखी रंगसदनी*
असे षौक 'ह्यां'चे पिढीजात होते

असे काळ आता सख्या-साजणांचा
निघाले पती ते निकालात होते

नका ना, सख्यांनो, विचारू खुणांचे
कुठे ओठ होते, कुठे दात होते

निघाले तुला भेटण्या खोडसाळा
उभे नेमके 'हे'च दारात होते

* - खोडसाळाच्या कनिष्ठ मध्यमवर्गीय मनाची भरारी कविकल्पनेतही महालापर्यंत जाऊ शकत नसल्यामुळे रंगमहालाऐवजी रंगसदन!

पळुन मी गेलो जसा, आधी कधी पळलोच नाही
रामदासांच्या परी मी मागुती वळलोच नाही

जन्मभर पत्नीस माझ्या मी दिले नाना बहाणे
जायचे सवतीघरी पण मी कधी चुकलोच नाही

कैकदा कैफास माझ्या घेतले मी टीममध्ये
विश्वचषकालाच नेऊ, हाय, मी शकलोच नाही ।

रात्रभर माझी-स्मिताची बालके सांभाळली मी
शेवटी निजलो असा की मग पुन्हा उठलोच नाही ।

स्मरतही नाहीत आता चेहरे ते मैत्रिणींचे
एवढे स्मरते कधीही अडकुनी पडलोच नाही ।

वाटले चुंबन मिळावे, ओठ पण झाले तिऱ्हाइत
दिसत होती रोज ती पण मी तिला दिसलोच नाही ।

सबब आहे खोडसाळा आंधळ्या कोशिंबिरीची
झोंबण्याचा एकही मोका कधी चुकलोच नाही ।

आमची प्रेरणा - कविवर्य सुरेश भट ह्यांची गझल 'जगत मी आलो असा की...'

आमची प्रेरणा - 'माफीचा साक्षीदार' ह्यांची कविता "परके झाले बाबांचे घर"


पडके झाले बाबांचे घर
सासरलाही लागे घरघर

सासू गेली, श्वशुर वारले
दीर-नणंदा जातिल लवकर

छप्पर गळके, उंदिर घरभर
सुस्त मांजरी गाभण त्यावर

दिवसा-रात्री ढोसून असतो
घोरत माझा पतिपरमेश्वर

जवळ कधी ना घेई मजला
ऐसा कसला माझा हा नर?

विहिरीवरती पाटील खुणवी
आधी चिडले, भुलले नंतर

आमची प्रेरणा : सुवर्णमयींची सुंदर गझल वेळ झाली.

ढापण्याने ढापणीला पाहण्याची वेळ झाली
कंद-पोहे अन चहा मी ढोसण्याची वेळ झाली

गा सखे, बेसूर गाणे ऐकण्याची वेळ झाली
कर्णपटलाला जरासे फाडण्याची वेळ झाली

खा सखे तू, वजनकाटा मोडण्याची वेळ झाली
ये सखे, उपवास माझा सोडण्याची वेळ झाली

वेळही झाला कितीसा डास हा मारून राया
एवढ्यातच ढेकणांना मारण्याची वेळ झाली?

सांजवेळी परवच्याला रटून घ्या माझ्या मुलांनो
शिकवले तुम्हास जे ते घोकण्याची वेळ झाली

घेतली हातात पुन्हा लेखणी अस्मादिकांनी
खोडसाळाला नव्याने सोसण्याची वेळ झाली!

आमची प्रेरणा -अजबरावांची गझल आकाशीचा चंद्र...

आकाशीचा चंद्र कुणाच्या हाती लागत नाही
इथे भूतळी परी चंद्रिका खडूस वागत नाही

काळ बदलला, तिचे वागणे सोबत बदलत गेले
कपडे आता ठरवुन पूर्वीसमान घालत नाही

काय फायदा, नजरेलाही झाला सराव त्याचा
अंगभराच्या साडीची सर त्याला लाभत नाही

अनोळखीही सर्व झोंबती तिजला डिस्कोमध्ये
हात कुणाचे कोठे ठरले, पत्ता लागत नाही

खोडसाळही चोरुन बघतो, सांगू खोटे कसे?
हाय! अताशा मनाची सुद्धा लाजच वाटत नाही !

ऐका हो ऐका! मनोगत पुन्हा, मर्यादित स्वरूपात का होईना, सुरू झाले आहे. आम्हा विडंबकांना नव्या कवितांचे खाद्य उपलब्ध झाले आहे. मृण्मयी ह्यांच्या अनंत ह्या गझलेने आम्ही उपास सोडत आहोत.

तुझे हुंगणे संपत नाही
तुझ्यासारखा लंपट नाही

झगे तोकडे असतानाही
तुझे वाकणे संपत नाही

मनी मागुती बोका होउन
जगी कोण जो हिंडत नाही?

कितीदा निघे ती माहेरी
पुन्हा परतणे खंडत नाही :(

पुरे, खोडसाळा, तव 'कविता'
अता यामध्ये गंमत नाही

मनोगत बंद असल्यामुळे मनोगतावरील खोडसाळासह अनेक विडंबक उपाशी आहेत.विडंबन करण्यास साहित्यिक खाद्य मिळेनासे झाल्यामुळे तडफडत आहेत. विद्येच्या माहेरघरी पुण्यनगरीत आमचे मित्र, थोर विडंबक केशवसुमार, ह्यांची अवस्था बिकट आहे. आम्हीही पाण्यातून बाहेर काढलेल्या मासळीसम झालो आहोत.(स्वत:ला 'आम्ही' म्हणणं कसं छान वाटतं म्हणून सांगू!)मनोगतींच्या प्रतिभेचं खाद्य विडंबनासाठी उपलबद्ध नसल्यामुळे नाइलाजाने आम्ही नजर वर नेली. महाराष्ट्राचे सर्वश्रेष्ठ गझलकार, कै. कविवर्य सुरेश भट यांचा 'एल्गार'काल परत वाचत होतो. त्यातील 'हूल' ही गझल वाचताना लेखणी पुन्हा फुरफुरू लागली.स्वत:ला रोखण्याचा पुष्कळ प्रयत्न केला पण नाही जमलं. कुत्र्याची शेपुट काही सरळ होत नाही व जित्याची खोड (खरं तर खोडसाळाची खोड)काही मेल्याशिवाय जायची नाही.

कविवर्य सुरेश भट ह्यांची 'हूल'
उंबऱ्याने ‘नको रे!’ म्हणावे
अंगणानेच का गुणगुणावे?

आठवेना कधी प्रेम केले…
चांदण्यालाच का आठवावे?

देश आहे जरी हा फुलांचा
हे उन्हाच्या घरांचे विसावे!

श्वास हे श्वास नाहीत माझे…
हे तुझ्या लाजण्याचे सुगावे!

साक्ष काढू कशी आसवांची?
मागती लोक खोटे पुरावे!

सोसतो हा कसा आरसाही
अंग ओले तुझे बारकावे

भेटतो कोण येथे कुणाला?
भेटती एकमेका दुरावे!

धन्य झाले तुरुंगात कैदी…
शृंखलांची किती गोड नावे!

गाव माझे मला सापडेना
हूल देतात सारीच गावे!

----------------------

अन 'हूल' वाचून उठलेला आमचा खोडसाळ शूल

चुंबिताना ‘नको रे!’ म्हणावे
दूर पण तू जराही न व्हावे!

आठवेना कधी प्रेम केले…
रोज डोके तुझे का दुखावे?

बाज आहे जरी ही फुलांची
इंगळ्यांनी तिथेही डसावे!?

एकही मूल अद्याप नाही…
हे तुझ्या लाजण्याचे पुरावे!

धिंड काढू चला गाढवांची
माणसांवर तयांनी बसावे!

षौक आंबट असे आरशाला
अंग ओले तुझे का पहावे?

भेटते कोण नवऱ्यास टवळी?
पाहिजे बायकोला पुरावे!

लग्न, संसार, पत्नी, कलत्र…
शृंखलांची किती गोड नावे!

पाववाली मला सापडेना
मोत मेरीस जाऊन यावे!

नाव घेता तुझे, खोडसाळा
शूल उदरी कवींच्या उठावे!

सध्या मनोगतचा सर्वर, चुकलो, विदागार, 'अकस्मात अपघाताने' बंद पडलेला असल्यामुळे अस्मादिकांसह साऱ्याच मनोगतींची फार गोची, आपलं, अडचण (ही कट्ट्याची भाषा एक दिवस गोत्यात आणणार आहे!)झाली आहे. गोपनीय सुत्रांनी दिलेल्या खात्रीलायक माहितीनुसार मनोगतावरचे अनेक पडिक सांप्रत 'मनोगत withdrawal' ने बाधित आहेत. ह्या रोगाची लक्षणं drug withdrawal शी मिळती-जुळती असून बरेच मनोगती गेल्या काही दिवसात मानसोपचारतद्न्यांकडून उपचार घेत आहेत असे समजते.दर दोन मिनिटांनी मनोगत उघडून बघणे, कळफलकावरील सारी बटणं बडवणे, व प्रशासकांच्या नावाने शिमगा करणे हे जेहत्तेकालाचेठायी बहुतेक साऱ्या मनोगतींच्या घरचे चित्र आहे, महाराजा. कळफलकावर व उंदरावर काढलेल्या रागामुळे अनेकांचे संगणक बिघडले असल्याचे समजते.रोगग्रस्त मनोगतींच्या उपचाराचा खर्च मनोगतींच्या बायका (प्रत्येक मनोगतीची एक, भलते अर्थ काढू नये)/नवरे(नियम तोच) प्रशासकांकडून वसूल करण्याच्या विचारात आहेत. त्यासंबंधी त्यांनी कायदेतद्न्यांशी संपर्क साधला आहे.

आमचा वार्ताहर असेही कळवतो की मनोगतींमध्ये सध्या 'अकस्मात अपघात'ह्या विषयावर कलगी-तुरा रंगात आहे. काही मनोगतींच्या मतानुसार, अपघात हा , व्याखेनुसार (by definition)अकस्मातच घडतो. तेव्हा 'अकस्मात अपघात'ही द्विरुक्ती होते असे त्यांचे म्हणणे आहे. परंतु प्रशासकांच्या कंपूतील, आपलं, प्रशासकांशी सहमत(हा खास मनोगती शब्द!) मनोगतींच्यानुसार अपघात हे दोन प्रकारचे असतात, अकस्मात व नियोजित. मात्र विदागाराचा सध्याचा अपघात हा (सु)नियोजित होता काय ह्या प्रतिप्रश्नावर त्यांनी गांधीवादी मौन धारण करीत मो.क.गांधींसह मोक्का (की टाडा) फेम संजू बाबांनाही मानवंदना दिली व सत्याग्रहावर असलेल्या प्रशासक मंडळाच्या गांधीगिरीचे अनुकरण केले.

समस्त मनोगतींना सुचना! ऐका हो ऐका!हल्ली बाजारात एक नवीन पुस्तक आले आहे. मी कालच घेऊन आलो आणि सध्या त्याची पारायणं करतो आहे.अत्यंत मौलिक माहितीने भरलेले व तमाम मनोगतींसाठी अत्यावश्यक असे हे पुस्तक तुम्हीही लवकरात लवकर आणा ( अर्थात विकत. अहो, माझा चरितार्थ नको का चालायला? तिथे आमची सौ. तो 'Home Minister' नावाचा कार्यक्रम पाहून "पैठणी हवी" म्हणून हटून बसली आहे. त्या बांदेकराला कुणीतरी आवरा रे! ) ह्या बहुमोल, बहुगुणी, बहुरंगी, बहुढंगी, इ. इ. पुस्तकाच्या मुखपृष्ठाचे चित्र खाली देत आहे :